Lãi suất tiết kiệm và lãi suất các khoản vay mới giảm, bình quân còn 9,3% một năm, song theo khảo sát của VnExpress cho thấy các khoản vay cũ với lãi suất thả nổi vẫn đang neo cao, mức giảm rất hạn chế. Với mức lãi suất cao như hiện nay, nhiều chủ doanh nghiệp cho biết khó lòng tái sản xuất để phục hồi.
Thừa nhận lãi suất cho vay vẫn còn cao, trong thông báo báo vừa phát ra, Ngân hàng Nhà nước cho biết thực tế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân.
Trước hết, theo nhà điều hành, áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, biến động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới tác động nhanh và mạnh lên lãi suất, tỷ giá trong nước. Mặt bằng lãi suất thế giới gia tăng trong năm 2022 và vẫn ở mức cao trong các tháng đầu năm 2023. Các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới vẫn tiếp tục lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ và duy trì lãi suất ở mức cao.
Cũng theo Ngân hàng Nhà nước, áp lực lạm phát khiến lãi suất khó giảm mạnh. Lạm phát bình quân 4 tháng đầu năm ở mức 3,84%, lạm phát cơ bản tăng 4,9% trong khi mục tiêu cả năm là 4,5%.
Lạm phát hiện hữu, tiềm ẩn, khiến người dân kỳ vọng lãi suất thực dương nên tổ chức tín dụng khó giảm mạnh lãi suất để thu hút tiền gửi, vì vậy chi phí đầu vào của tổ chức tín dụng ở mức cao. Huy động vốn đến ngày 27/4 tăng 1,78%, chỉ bằng gần 50% so với tốc độ tăng trưởng tín dụng (3,04%), Ngân hàng Nhà nước cho biết.
Bên cạnh đó, Thông tư số 02 mới ban hành ngày 23/4 cho phép cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ khách hàng gặp khó khăn, tức là ngân hàng chưa thu nợ khi đến hạn với khách hàng. Nhưng ngân hàng vẫn phải đảm bảo chi trả tiền gửi, làm giảm doanh số cho vay và chậm lại vòng quay vốn trong nền kinh tế. Điều này gây áp lực trở lại lên khả năng cân đối vốn và dư địa giảm lãi suất.
Ngoài ra, nhà điều hành nhìn nhận một số ngân hàng quy mô nhỏ duy trì lãi suất tiền gửi ở mức cao để giữ khách hàng cũng làm cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn. Trong một cuộc họp cuối tháng 4, Phó thống đốc Đào Minh Tú cũng đã chất vấn một số ngân hàng cho vay lãi suất cao và chênh lệch lớn so với lãi suất đầu vào, ảnh hưởng tới nỗ lực giảm mặt bằng lãi suất của toàn ngành.
Nhìn rộng hơn, Ngân hàng Nhà nước nói nhu cầu vốn của nền kinh tế đang phụ thuộc quá nhiều vào ngân hàng. Tỷ lệ tín dụng trên GDP cuối năm 2022 ở mức 125% trong khi nhu cầu vốn để phát triển kinh tế luôn ở mức cao, điều này tạo áp lực lên lãi suất cho vay.
Hiện nay, chênh lệch tiền gửi và tín dụng ở mức 167.000 tỷ đồng. Hệ số sử dụng vốn trên thị trường dân cư và tổ chức, hay còn được gọi là tỷ lệ tín dụng trên huy động vốn thị trường 1 là hơn 101%, có giảm so với mức 102% hồi cuối năm ngoái nhưng vẫn đang ở mức rất cao.
Bên cạnh đó, ngân hàng chủ yếu huy động ngắn hạn trong khi các khoản cho vay dài hạn lại chưa thu hồi được trong bối cảnh khả năng trả nợ của khách hàng suy giảm. Cụ thể, 88% lượng tiền gửi của hệ thống ngân hàng là các khoản tiền gửi ngắn hạn, từ 12 tháng trở xuống nhưng trên 52% dư nợ tín dụng là trung, dài hạn. Đây cũng là một trong các lý do theo Ngân hàng Nhà nước, tạo sức ép lên lãi suất.
Quỳnh Trang
