Ngày mới ra trường, cô giáo mầm non 32 tuổi ở Nghệ An nghĩ rằng mức lương này tuy không cao “nhưng cũng ổn”. Chi phí bắt đầu phát sinh khi cô lấy chồng, sinh con. Khoản lãi vay ngân hàng để xây nhà trở thành giọt nước tràn ly, khiến tổng thu nhập 15 triệu đồng của hai vợ chồng thường hết sạch khi mới giữa tháng.
Đầu năm nay Lệ Thu quyết định cất tấm bằng cử nhân giáo dục mầm non, làm hồ sơ sang Nhật Bản xuất khẩu lao động. Quyết định này ban đầu bị bố mẹ hai bên gia đình phản đối nhưng Thu nói mới có một con mà vợ chồng đã chật vật như thế này, cứ cố chấp ở nhà thì tương lai không biết về đâu.
Ngọc Liên, 25 tuổi, vừa hoàn tất thủ tục xuất khẩu lao động sang Đài Loan làm công nhân chế biến thực phẩm với lương khởi điểm gần 30 triệu đồng một tháng. Cô gái quê Bắc Giang tốt nghiệp khoa ngôn ngữ Anh tại một trường ở Hà Nội, nhưng ba năm nay không thể xin việc đúng với chuyên ngành hoặc bị trả lương quá thấp.
Muốn có khoản vốn làm ăn, lại được trải nghiệm cuộc sống ở một đất nước mới, Liên xin bố mẹ cho “đi lao động”. Khoản tiền gần 100 triệu đồng cô vay mượn họ hàng, cam kết một năm sau sẽ trả. “Tôi hy vọng 3 năm sau về nước sẽ có tiền biếu bố mẹ. Bản thân cố gắng trau dồi tiếng, vững tay nghề chắc chắn tìm kiếm cơ hội làm việc tại các công ty liên doanh”, cô gái trẻ nói.
Đi xuất khẩu lao động Hàn Quốc cũng là lựa chọn của cử nhân triết học Phương Nhi, quê Sơn La. Cô gái 23 tuổi nói đã nộp đơn xin việc khắp nơi nhưng đều bị từ chối. Để duy trì cuộc sống, Nhi xin làm công nhân trong khu công nghiệp Đồng Văn (Hà Nam) với mức lương 7 triệu đồng.
“Cùng là công nhân nhưng bạn tôi đi xuất khẩu lao động có lương 30 triệu đồng mỗi tháng. Nhiều người còn gửi tiền cho bố mẹ tiền xây nhà, mua đất”, Nhi, người chuẩn bị tham dự kỳ thi tuyển dụng để sang Hàn Quốc cuối tháng 5 nói.
Chị Thúy Hà từng bỏ công việc làm nhân viên ngân hàng cách đây 10 năm để đi xuất khẩu lao động Đài Loan, mong cải thiện thu nhập. Ảnh: Nhân vật cung cấp
“Ít nhất 10% số người đang làm thủ tục đi lao động theo diện visa E9 (lao động phổ thông) là người có bằng đại học, cao đẳng”, bà Nguyễn Quỳnh Trang, giám đốc một công ty dịch vụ hỗ trợ người lao động xuất khẩu sang Đài Loan, Nhật Bản tại Hà Nội, nói.
Không có số liệu thống kê chính xác nhưng qua theo dõi bà nhận thấy tỷ lệ người có trình độ đại học làm hồ sơ đi xuất khẩu lao động phổ thông có xu hướng gia tăng mạnh trong hai năm gần đây. “Nhiều người giấu vì ngại định kiến xã hội hoặc sợ nhà tuyển dụng nước ngoài đánh trượt bởi cho rằng người học cao thường không chịu được vất vả”, bà Trang nói.
Bà Trần Phương Loan, giáo viên 14 năm giảng dạy tiếng Hàn cho người đi xuất khẩu lao động cũng đưa ra con số 10% học viên từng tốt nghiệp đại học. “Thậm chí có người có hai bằng đại học, người đang là bác sĩ, giáo viên cũng đi xuất khẩu lao động để tăng thu nhập”, bà Loan cho biết.
Khảo sát gần 300 người của VnExpress hôm 4/5 với câu hỏi Nếu có cơ hội bạn có đi xuất khẩu lao động Hàn Quốc trong thời gian này không?, gần 50% nói “Có” bởi chế độ đãi ngộ tốt, nhu cầu tuyển dụng cao.
Lý giải về sức hút khi của việc xuất khẩu lao động, bà Loan chỉ ra bốn nguyên nhân. Một là chi phí đi rẻ, thủ tục đơn giản. Hai là có thể kiếm 40-50 triệu đồng mỗi tháng hoặc hơn nếu làm chăm chỉ. Ba là nhu cầu tuyển dụng lớn sau hai năm dịch, do nhiều quốc gia đang thiếu lao động nhập cư. Và cuối cùng là tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam tăng.
Theo báo cáo về lao động việc làm của Tổng cục Thống kê, tình hình thất nghiệp quý 4 năm 2022 có xu hướng tăng. Theo đó, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động là hơn 1,08 triệu người, tăng 24.900 trường hợp so với quý trước.
Cùng với đó, nhu cầu tuyển dụng lao động phổ thông của một số nước cũng tăng cao sau đại dịch. Đơn cử, Bộ Lao động và Việc làm Hàn Quốc đang có kế hoạch tuyển khoảng 110.000 lao động nước ngoài, nhằm tháo gỡ những khó khăn về nguồn nhân lực nhưng giới doanh nghiệp cho rằng con số này chỉ đáp ứng được khoảng 20% nhu cầu thực tế.
Đây cũng chính là lý do khiến số học viên đăng ký học lớp cô Loan năm nay tăng hai, ba lần. Trung tâm Lao động ngoài nước cũng cho biết, kỳ thi tuyển lao động đi làm tại Hàn Quốc theo Chương trình EPS, diễn ra từ 8/5 đến 10/6, chỉ chọn 12.000 người, song số đăng ký lên tới gần 23.500, cao nhất trong 10 năm qua.
Người đàn ông 38 tuổi ở Hưng Yên đang học tiếng Hàn chuẩn bị tham gia kỳ thi tuyển lao động đi làm tại Hàn Quốc theo Chương trình EPS vào cuối tháng 5/2023. Ảnh: Quỳnh Nguyễn
Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội, cho biết lao động có bằng cấp chọn đi xuất khẩu lao động là một thực tế đang diễn ra với nhiều lý do. Có người đi vì thu nhập nhưng không ít trường hợp muốn thử thách bản thân ở một đất nước mới.
Theo ông, những lao động này có trình độ, tay nghề vượt trội chắc chắn sẽ được các công ty mời về làm với chế độ tốt. Nhưng nếu chỉ ở mức trung bình, cơ hội có thu nhập tốt rất thấp bởi thị trường lao động đang có mức cạnh tranh cao. “Đi xuất khẩu lao động cũng là giải pháp giúp cải thiện thu nhập”, ông Thành nói.
Theo ông Lê Quang Trung, nguyên Phó cục trưởng phụ trách Cục Việc làm (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), người tốt nghiệp đại học đều mong muốn tìm công việc phù hợp; môi trường làm việc tốt và có thu nhập cao. “Nếu thiếu một trong những yếu tố này họ tìm một cơ hội mới là điều tất yếu”, ông Trung nói.
Để tránh lãng phí nguồn nhân lực đã qua đào tạo để đi lao động phổ thông ở nước ngoài, ông Trung nói người trẻ cần xác định ngành học, định hướng nghề nghiệp từ cấp trung học cơ sở, tránh trường hợp học xong không biết mình muốn gì hoặc có thể làm gì.
Về phía cơ quan chức năng, cần phải rà soát các chính sách, quy định của pháp luật về đào tạo, sử dụng và phát triển người lao động phù hợp, đặc biệt là sau hai năm dịch bệnh khiến thị trường việc làm biến động. “Giữ chân được lao động sẽ đỡ được chi phí tuyển dụng, đào tạo khi sản xuất phục hồi”, nguyên Phó cục trưởng phụ trách Cục Việc làm nói.
Tuy vậy, ông Vũ Quang Thành cảnh báo không phải ai về nước cũng có thể hòa nhập và phát triển bản thân. “Người lao động cần tính toán, chuẩn bị tốt các kỹ năng nghề nghiệp, tránh bị vỡ mộng”, ông nói.
Trường hợp này đúng với Quốc Anh, 28 tuổi, ở Hà Nam. Cách đây 5 năm, vừa tốt nghiệp ngành kinh tế một trường đại học ở Hà Nội, anh chọn đi xuất khẩu lao động Hàn Quốc vì muốn kiếm tiền nhanh. Anh về nước cùng khoản tích góp gần 200 triệu đồng.
Tự tin bởi từng làm bên Hàn Quốc lại có bằng đại học kinh tế, chàng trai 28 tuổi luôn yêu cầu mức lương cao, vị trí tốt tại các công ty liên doanh. Nhưng thiếu kinh nghiệm thực tiễn, giao tiếp tiếng Hàn ở mức cơ bản khiến anh liên tục bị từ chối. Tròn một năm về nước Quốc Anh vẫn thất nghiệp. Tiền tiết kiệm đã cạn.
“Quanh quẩn một vòng không có định hướng mới, tôi dự định lại đi xuất khẩu lao động. Hy vọng tình hình sẽ khả quan hơn”, Quốc Anh thở dài.
Quỳnh Nguyễn
