“Tôi không chắc lá thư của mình có dẫn đến hậu quả với người quản lý hay mang lại thay đổi nào không, nhưng tôi cảm thấy mình phải cho công ty biết về những thất bại của họ”, cô gái 22 tuổi ở Thượng Hải nói.
Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên từ 16 đến 24 tuổi của Trung Quốc vừa đạt mức cao kỷ lục là 20,4% vào tháng 4, Yan là một trong số ngày càng nhiều lao động trẻ Trung Quốc đang lên tiếng chống lại sự ngược đãi và bất công tại nơi làm việc.
Các ứng viên xếp hàng tham dự kỳ thi tuyển công chức ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, ngày 28/11/2021. Ảnh: AFP
Những người sinh sau năm 2000 được coi là Gen Z của Trung Quốc, thường là con một, có xu hướng được giáo dục tốt và lớn lên trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng.
Khi những người này tốt nghiệp đại học, họ kỳ vọng rất nhiều về văn hóa làm việc mới. Họ muốn phá vỡ sự im lặng đang bao che cho nền văn hóa làm việc độc hại, nơi làm việc không lương hoặc làm thêm giờ quá mức từ lâu đã được bình thường hóa. Họ không sợ bị sa thải hoặc bị phạt vì cãi lại và cũng thường xuyên nhảy việc và có thể dọa nghỉ việc nếu không được đáp ứng yêu cầu, ngay cả trong thời kỳ kinh tế khó khăn.
Yan là nhà phân tích đầu tư tại một ngân hàng quốc tế ở Thượng Hải, nói rằng cô không thấy ích lợi gì khi ở lại một công ty không coi trọng mình. Cô nhận thấy rằng văn hóa làm việc ở công ty hiện tại phù hợp với mình hơn và cũng không ngại dành thời gian để thử nhiều vai trò khác nhau cho đến khi tìm được công việc phù hợp với sở thích của mình.
“Công việc chỉ là một cách để kiếm sống, tôi không việc gì phải làm ở đó khi bản thân bất mãn đến mức trở nên lo âu và chán ăn. Bố mẹ cũng hiểu tôi và nói rằng họ có thể hỗ trợ tài chính trong thời gian tôi tìm kiếm một công việc phù hợp”, cô chia sẻ.
Các bài đăng với nội dung “thế hệ sau những năm 2000 chấn chỉnh nơi làm việc” trên các trang mạng xã hội Trung Quốc vào cuối năm 2022 đã khơi mào cho một cuộc thảo luận lớn về đạo đức làm việc, khi những Gen Z đầu tiên gia nhập lực lượng lao động.
Các video quay cảnh nhân viên trẻ cãi lại người quản lý trực tiếp, ảnh chụp màn hình tin nhắn từ chối yêu cầu làm thêm giờ, đôi khi chứa lời lẽ thô tục, đã lan truyền trên mạng. Trào lưu này cũng khuyến khích cộng đồng mạng mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm của bản thân khi đối mặt với những yêu cầu mà họ cho là vô lý trong công việc.
Những người ủng hộ ca ngợi cá nhân đã lên tiếng, tự hào rằng họ là thế hệ cuối cùng có thể thay đổi nền văn hóa làm việc độc hại tại Trung Quốc. “Tôi thấy những người đó rất dũng cảm và táo bạo để vượt qua ranh giới, xóa bỏ định kiến đối với những người trẻ tuổi và lên tiếng chống lại văn hóa bóc lột,” Sandra, 23 tuổi, làm việc trong lĩnh vực tài chính ở Hong Kong cho biết.
Cô đã trải nghiệm được sự khác biệt trong thái độ làm việc giữa các thế hệ sau một lần lên tiếng khi nhóm của cô bị đổ lỗi cho sai lầm của nhóm khác. Kết quả là mối quan hệ trở nên tồi tệ, cô bị mắng là làm điều thừa thãi và đáng lẽ nên chịu đựng mọi thứ.
Một khảo sát năm 2022 với hơn 7.000 nhân viên Gen Z về thái độ tại nơi làm việc bởi BOSS Zhipin, một nền tảng tuyển dụng trực tuyến của Trung Quốc, cho thấy nhóm tuổi này ưu tiên sức khỏe tình cảm và phát triển sự nghiệp. Họ cũng đặt ra các tiêu chuẩn cao hơn về văn hóa làm việc và hy vọng có thể chọn nghề hợp với sở thích của họ, thay vì nhận bất kỳ công việc nào có sẵn.
Zac Wang, giám đốc khu vực Nam Trung Quốc của công ty tư vấn nguồn nhân lực Randstad cho biết, mặc dù các nhà tuyển dụng có thể giữ định kiến rằng Gen Z hỗn xược và kén chọn công việc, nhưng các công ty nên cố gắng hiểu rõ hơn những gì mà những người lao động trẻ đang cố gắng thể hiện.
“Thế hệ sinh sau năm 2000 là những người cố chấp và theo chủ nghĩa cá nhân. Họ có thể bốc đồng nhưng cũng học hỏi rất nhanh, biết đấu tranh cho quyền lợi của mình và rất sáng tạo. Tất cả những điều này đều là một phần nỗ lực của họ nhằm cải thiện nơi làm việc”, Wang chia sẻ.
Tuy nhiên, Gen Z Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với thực tế phũ phàng. Nền kinh tế quốc gia đang chậm lại với những thách thức về nhân khẩu học, nợ nần chồng chất, căng thẳng địa chính trị gia tăng và thị trường việc làm nội địa ngày càng cạnh tranh.
Khi Trung Quốc phải đối mặt với sự phục hồi không ổn định trong thời kỳ hậu Covid, tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng trong giới trẻ vẫn là một trong những thách thức lớn nhất đối với quốc gia này. Điều này dẫn đến một số Gen Z phải chịu đựng sự ngược đãi nơi làm việc. Roselyn Wang, 22 tuổi, làm việc cho một tờ báo ở Nam Thông, tỉnh Giang Tô, nói rằng cô đã cố gắng thiết lập ranh giới tại nơi làm việc bằng cách viết trong hồ sơ WeChat của mình rằng cô có thể không trả lời tin nhắn sau 11 giờ đêm.
“Các cấp trên của tôi phớt lờ điều đó và vẫn liên lạc như thường. Nhân viên nào không trả lời sẽ bị mắng trước mặt mọi người”, cô kể lại. Cô cũng phải làm thêm vào cuối tuần mà không có thông báo trước, cũng như không có thời gian nghỉ bù hay lương làm thêm giờ.
“Không phải ai cũng đủ dũng cảm để lên tiếng vì họ có thể mất việc và tìm việc mới rất khó khăn, đặc biệt là trong nền kinh tế hiện tại”, Sandra cho biết.
Tuy nhiên, một số người trẻ Trung Quốc tin rằng việc Gen Z cãi lại sếp là một trào lưu gây hại. Grey Hong, một chuyên gia truyền thông 22 tuổi ở Hàng Châu, cho biết cô bị ảnh hưởng bởi các bài đăng lan truyền trên mạng về việc chấn chỉnh nơi làm việc và đã phản bác lại người quản lý nhân sự một cách thô lỗ trong một cuộc phỏng vấn xin việc.
“Tôi nhận ra rằng những gì tôi thấy trên Internet có thể chỉ là diễn kịch để thu hút sự chú ý và không nên quá tin vào nó”, cô chia sẻ.
Theo ông Wang, mỗi thế hệ đều có những giá trị và ưu tiên riêng. Thái độ của Gen Z đối với công việc có thể gây ngạc nhiên cho các thế hệ trước nhưng không nên bỏ qua những đóng góp của họ đối với sự thay đổi trong văn hóa làm việc.
“Họ là một nhân tố to lớn giúp nơi làm việc trở nên tích cực, dễ chịu và lành mạnh hơn cho mọi người. Tiếng nói của họ rất quan trọng”, Wang cho biết.
Đức Anh (Theo SCMP)
