Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân Nga Wagner, ngày 9/5 cáo buộc một đơn vị quân chính quy Nga đã tháo chạy khi làm nhiệm vụ tại thành phố Bakhmut, miền đông Ukraine, khiến đội hình của Wagner bị hở sườn. Ông chỉ trích các lãnh đạo Bộ Quốc phòng Nga “chỉ biết lên kế hoạch thay vì chiến đấu” và tiếp tục đe dọa rút quân khỏi Bakhmut từ ngày 10/5.
Wagner đang là lực lượng chủ lực của Nga trong chiến dịch tiến công Bakhmut, tâm điểm giao tranh ở miền đông Ukraine nhiều tháng qua. Các tay súng Wagner đảm nhận nhiệm vụ tấn công xung kích, trong khi đơn vị chính quy Nga bảo vệ hai bên sườn và phía sau, ngăn nguy cơ lực lượng Ukraine đánh tạt sườn hoặc vu hồi.
Tuyên bố của Prigozhin gây chú ý, bởi nó được đưa ra vào thời điểm quân đội Nga tổ chức duyệt binh ở Moskva, kỷ niệm 78 năm chiến thắng phát xít Đức. Trong lễ duyệt binh, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu đã trực tiếp báo cáo với Tổng thống Vladimir Putin.
Prigozhin trước đó đã hai lần chỉ trích đại tướng Shoigu và Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov, cho rằng họ có hành động “phản quốc” vì không cấp đạn cho Wagner.
Các tài liệu mật của tình báo Mỹ bị rò rỉ gần đây cho thấy giới lãnh đạo quân đội Nga đã chật vật đối phó với những cáo buộc của Prigozhin, còn ông trùm Wagner nhiều lần kêu gọi Tổng thống Putin can thiệp.
Những cáo buộc đầy giận dữ mới nhất của Prigozhin cho thấy yêu cầu cấp đạn dường như chưa được quân đội Nga đáp ứng hoàn toàn. Lời đe dọa rút lực lượng khỏi Bakhmut là nỗ lực cuối cùng của Prigozhin nhằm tiếp tục thể hiện vai trò và vị thế trong chiến dịch ở Ukraine, đồng thời thể hiện mối quan hệ bất hòa ngày càng lớn giữa Wagner và quân đội Nga, theo bình luận viên Mary Ilyushina của WP.
Ông trùm Wagner Yevgeny Prigozhin tại Moskva, Nga ngày 8/4. Ảnh: Reuters
Các thành viên Wagner được cho là đã âm thầm thúc đẩy lợi ích của Nga tại nhiều khu vực trên thế giới trong 9 năm qua, kể từ khi tập đoàn này được thành lập. Nhưng trong thời gian đó, vai trò của Prigozhin và Wagner dường như không được đánh giá cao ở Moskva.
Những bước lùi của quân đội Nga trong giai đoạn đầu chiến dịch ở Ukraine đã mang đến cho lãnh đạo Wagner cơ hội gia tăng ảnh hưởng và quyền lực, bằng cách triển khai hàng chục nghìn tay súng tới vùng Donbass hỗ trợ quân đội chính quy Nga.
Khi các đơn vị quân đội Nga rút lui trước đà phản công của Ukraine hồi tháng 9/2022, Wagner đã giành được một số chiến thắng khiêm tốn nhưng được ca ngợi rộng rãi, khiến lực lượng này trở thành tâm điểm chú ý trên truyền hình Nga. Điều đó cũng giúp Prigozhin tăng cường ảnh hưởng trong giới chính trị đất nước.
Khi Wagner được biết đến nhiều hơn và thể hiện vai trò rõ ràng trong chiến dịch tấn công Bakhmut, Prigozhin cũng trở nên quyết liệt hơn trong những lời công kích nhắm vào lãnh đạo Bộ Quốc phòng.
Ông cho rằng Bộ Quốc phòng Nga đã “đánh cắp chiến thắng của Wagner” khi tuyên bố rằng lực lượng chính quy đã giành được các thắng lợi ở Bakhmut. Ông cũng tuyên bố chỉ lực lượng Wagner mới biết cách chiến đấu ở thành phố này, còn các sĩ quan chỉ huy Nga là “bất tài”.
Trước những lời công kích ngày càng tăng từ Prigozhin, quân đội Nga dường như muốn giảm ảnh hưởng của lãnh đạo Wagner. Đầu tiên, họ cấm ông tuyển mộ phạm nhân từ nhà tù, cách từng giúp Wagner xây dụng được lực lượng 50.000 người vào cuối năm ngoái.
Sau đó, như Prigozhin tuyên bố, Bộ Quốc phòng Nga không tiếp tục cung cấp đạn dược cho các đơn vị Wagner. Trùm Wagner cho rằng điều này khiến lực lượng của ông “chết vô nghĩa” trong các đợt tiến công xung kích ở Bakhmut.
“Hàng chục nghìn người đã chết hoặc bị thương, ông Shoigu và Gerasimov phải chịu trách nhiệm. Tôi sẽ đảm bảo điều này xảy ra”, ông Prigozhin ngày 5/5 tuyên bố. Hai ngày sau, ông thừa nhận Wagner hứng chịu tổn thất to lớn và “cạn kiệt khả năng chiến đấu”.
Tài liệu mật bị rò rỉ của Mỹ cũng cho thấy các quan chức Bộ Quốc phòng Nga “không thể đảm bảo” liệu Wagner có nhận được đạn hay không vì chúng không được phân phối trực tiếp từ Bộ, mà thông qua một nhóm chuyên trách ở Bakhmut.
Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) xác nhận các yêu cầu cung cấp đạn của Wagner đã không được đáp ứng đầy đủ trong nửa đầu tháng 2. Giới quan sát cho rằng điều này cho thấy các tuyên bố của Prigozhin là có căn cứ.
Tài liệu mật rò rỉ của Mỹ cũng tiết lộ ngày 12/2, tướng Gerasimov, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, “được cho là đã ra lệnh ngừng cung cấp đạn và cũng như các chuyến bay vận tải quân sự” tới tổng hành dinh của Wagner ở Rostov-on-Don, thành phố miền nam Nga gần biên giới Ukraine.
Tình báo Mỹ mô tả các lãnh đạo quân đội Nga đã rất bất bình với những lời chỉ trích từ Prigozhin và tranh luận về cách xử lý chúng. Tài liệu của họ tiết lộ các quan chức Bộ Quốc phòng Nga thậm chí đã cân nhắc tiến hành một chiến dịch truyền thông để làm mất uy tín Prigozhin.
“Các quan chức ban đầu lưu ý rằng nếu Bộ Quốc phòng cố gắng chống lại các tuyên bố công khai của Prigozhin, họ nên tìm kiếm đồng minh làm giúp, thay vì tự ra mặt. Tuy nhiên, họ cuối cùng không chắc chắn Bộ Quốc phòng có thể chiến thắng trong cuộc chiến thông tin với Prigozhin hay không nếu chính phủ Nga không cấm lãnh đạo Wagner đưa ra những tuyên bố công khai như vậy”, tài liệu tình báo Mỹ có đoạn.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu tại một cuộc họp ở Moskva ngày 21/12/2022. Ảnh: AFP
Trong lần đáp trả công khai hiếm hoi ngày 21/2, Bộ Quốc phòng Nga phủ nhận việc cố tình không cấp đạn cho các “tình nguyện viên”, từ mà quân đội nước này dùng để mô tả lực lượng Wagner. Không nêu tên ông Prigozhin, Bộ Quốc phòng Nga cho hay những lời chỉ trích là nỗ lực nhằm chia rẽ “cơ chế tương tác và hỗ trợ giữa các đơn vị trong lực lượng Nga”.
Ngày hôm sau, ông Prigozhin đáp trả bằng cách đăng ảnh những người lính thiệt mạng cùng thông điệp đòi đạn gửi tới tướng Gerasimov.
Ông trùm Wagner được cho đã được gọi tới tham gia cuộc họp với Tổng thống Putin và ông Shoigu vào ngày 22/2, sau khi ông đăng ảnh lính Wagner thiệt mạng. “Cuộc họp gần như chắc chắn liên quan tới những cáo buộc công khai của Prigozhin và mối quan hệ căng thẳng với Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu”, tài liệu rò rỉ của Mỹ tiết lộ.
Trước cuộc họp, Prigozhin tuyên bố rằng ông hồi giữa tháng 2 đã cầu xin Tổng thống Putin cho phép ông tiếp tục tuyển mộ tù nhân cho Wagner. Nhưng tài liệu của tình báo Mỹ bị rò rỉ cho hay Tổng thống Putin đã chuyển đề nghị của Prigozhin tới Bộ Quốc phòng, cho thấy ông ủng hộ các tướng quân đội thay vì trùm Wagner.
Điều đó dường như không ngăn cản được Prigozhin tiếp tục công kích lãnh đạo quân đội. Ông trùm Wagner trong video ngày 9/5 cáo buộc các tướng hàng đầu Nga đang tìm cách “lừa dối” Tổng thống Putin về chiến dịch ở Ukraine.
“Nếu tất cả nhiệm vụ đang được thực hiện như vậy để che mắt Tổng tư lệnh, ông Putin và người dân Nga sẽ không tha thứ cho những tướng lĩnh này. Họ sẽ tức giận nếu Nga thất bại trong cuộc chiến”, Prigozhin nói.
Thanh Tâm (Theo Washington Post)
