Chùa Đá (Thạch Động tự) xây hơn 600 năm trước, trên triền đồi rộng hơn 3.000 m2 ở xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ với nhiều hạng mục quan trọng như am tháp, các tòa thượng điện, trung điện, hạ điện.
Tương truyền hơn 600 năm trước, một số nhà sư đến chùa Đá tu hành. Sau khi viên tịch, xá lị của họ được cất giữ trong các mộ tháp của vườn chùa. Theo gia phả của một số dòng họ ở huyện Đức Thọ, am tháp chùa Đá có di cốt của nhà sư nổi tiếng Phan Lĩnh, Mai Phúc Thông và Võ Chân Nhân.
Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh chùa Đá ở xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ. Ảnh: Đức Hùng
Qua thời gian, chùa Đá thay đổi nhiều so với nguyên trạng, dấu vết kiến trúc sót lại chính là am tháp được làm bằng đất nung nằm bên cạnh cây thị cổ thụ. Công trình cao hơn hai mét, rộng một mét, ở phía sau tòa thượng điện, bên trong đặt các hộp xá lị của nhà sư.
Am tháp được ghi nhận là một trong những tháp chùa đẹp nhất mang đặc trưng kiến trúc Phật giáo cuối thời Hậu Lê tại Hà Tĩnh. Với giá trị đó, chùa Đá được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2015.
Đầu tháng 4 vừa qua, phật tử cùng khách thập phương khi đến thắp hương, vãn cảnh chùa thấy am tháp biến mất nên phản ánh đến đến chính quyền xã. Khu đất nơi đặt am tháp trước đây nay thành ruộng ngô. Xá lị của các nhà sư được chuyển sang chôn cất tại am thờ mới xây bằng bêtông đặt trước cửa ra vào chùa.
Am tháp khi chưa bị phá hủy. Ảnh: Hùng Lê
Ông Phan Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Tùng Ảnh, thừa nhận am tháp đã bị những người quản lý chùa Đá phá hủy vào cuối năm 2022, nhưng họ không báo cáo xin phép nên chính quyền không biết để ngăn chặn.
Tại buổi làm việc với Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh và UBND huyện Đức Thọ mới đây, sư thầy Thích Nhuận Lợi, phụ trách quản lý chùa Đá, nói do hiểu sai về giá trị và thấy am tháp xuống cấp nên cho phá hủy chứ không cố tình. Nhà sư nhận lỗi, xin được khôi phục tháp theo bản gốc.
Ngoài xử phạt hành chính, ông Nguyễn Tùng Lĩnh, Trưởng phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh, cho biết Sở đang yêu cầu xã có biện pháp kiểm điểm sư thầy Thích Nhuận Lợi vì tự ý phá hủy di tích. “Kinh phí phục dựng lại am tháp hết khoảng 100 triệu đồng. Nhà chùa và chính quyền xã phải lập bản thiết kế kỹ thuật dựa theo hình ảnh gốc của am tháp khi chưa bị phá hủy, sau đó trình Sở thẩm định phê duyệt”, ông Lĩnh nói.
Khu đất trước đây đặt am tháp nay được nhà chùa trồng ngô. Ảnh: Đức Hùng
Chuyên gia văn hóa Hà Tĩnh đánh giá am tháp là di tích gốc còn sót lại của chùa Đá, thể hiện niên đại và giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, khoa học. “Việc am tháp bị phá hủy đã biến ngôi chùa hơn 600 tuổi thành công trình một tuổi”, vị này nói.
